Uygulamalı Davranış Analizi (Applied Behavior Analysis, ABA), davranışları anlamak, ölçmek ve değiştirmek amacıyla geliştirilen bilimsel temelli bir psikoloji yaklaşımıdır. ABA, davranışçılık kuramına dayanır ve davranışların öğrenilerek kazandığını, çevresel uyaranlar ve sonuçlarla şekillendiğini savunur.
ABA süreci genellikle İşlevsel Davranış Değerlendirmesi (Functional Behavior Assessment, FBA) ile başlar. Bu değerlendirmede, davranışın ne zaman, nerede ve hangi durumlarda ortaya çıktığı gözlemlenir, tetikleyiciler (antecedent) ve sonuçları (consequence) detaylandırılır. Elde edilen veriler doğrultusunda bireye özel bir tedavi planı oluşturulur.
ABA teknikleri arasında pozitif pekiştirme (reinforcement), şekillendirme (shaping), yönlendirme (prompting) ve adım adım geri çekme (fading) yer alır. Pozitif pekiştirme ile istenen davranışlar ödüllendirilir, şekillendirme ile davranış stadyumları desteklenir, yönlendirme ile gerekli ipuçları verilir ve zamanla bu ipuçları azaltılır.
ABA en çok otizm spektrum bozukluğu gibi gelişimsel farklılıklar gösteren bireylerde kullanılır. Ancak kaygı, depresyon, dikkat eksikliği, öğrenme güçlüğü gibi durumlarda da yarar sağlar. Okul, klinik, ev ve toplum ortamlarında uygulanarak kazanılan becerilerin genellenmesi hedeflenir.
ABA’de değişimin gözlemlenebilir ve ölçülebilir olması esastır. Terapistler sürekli veri toplar, analiz eder ve müdahalelerin etkisini değerlendirir. Verilere dayanarak stratejiler güncellenir, böylece bireysel ihtiyaçlara yönelik en etkili yaklaşımlar geliştirilir.
Bireysel terapiye ek olarak grup terapilerinde sosyal beceriler, iletişim ve iş birliği desteklenir. Uygulamalı Davranış Analizi, bireylerin günlük yaşamda daha bağımsız ve başarılı olmalarına yardımcı olan, bilimsel bir yöntem olarak uluslararası alanda kabul görmüştür.
