Bilişsel İşlemleme Terapisi (CPT), özellikle travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) tedavisinde kullanılan titizlikle yapılandırılmış bir bilişsel davranış terapisi modelidir. Dr. Patricia Resick ve meslektaşları tarafından geliştirilmiştir ve amaç, travmatik deneyimlerin ardından gelişen olumsuz düşünce kalıplarını tanımlamak ve yeniden yapılandırmaktır.
CPT, travmanın bireyin kendisi, başkaları ve dünya hakkındaki temel inançlarını nasıl bozduğunu vurgular. Danışanlar sıkça kendilerini suçlama (“Ben güçsüzüm”), güvensizlik (“Birine güvenemem”) veya aşırı genelleme (“Kimse bana yardım etmez”) gibi çarpıtılmış inançlar içinde bulur. Bu düşünceler kaygı, kaçınma ve yeniden yaşama (flashback) semptomlarını besler.
Terapötik süreç genellikle 12-16 hafta sürer ve her seans yaklaşık 50-60 dakika devam eder. CPT dört temel aşamadan oluşur:
- Eğitim (Psychoeducation): TSSB belirtileri, stres tepkileri ve travmanın beyin üzerindeki etkileri hakkında bilgi verilir.
- Coping becerileri öğrenme: Derin nefes egzersizleri, kas gevşetme ve farkındalık pratikleri ile semptom yönetimi sağlanır.
- Bilişsel yeniden yapılandırma: Danışan, olumsuz otomatik düşüncelerini yazarak tanımlar; terapist rehberliğinde bu düşünceleri sorgular ve daha gerçekçi alternatiflerle değiştirir.
- Maruz bırakma (Exposure) ve travma öyküsü yazma: Danışan, travmatik olayı ayrıntılı biçimde kaleme alır ve güvenli bir ortamda terapistle paylaşarak duygusal yükü azaltır.
Bilişsel yeniden yapılandırma aşamasında, terapist sorular yönelterek danışanın kanıtları incelemesini sağlar; böylece çarpıtmalar düzeltilir ve adaptif düşünce kalıpları güçlenir. Ev ödevleri kapsamında, danışan günlük hayatında stres tetikleyici olayları not eder ve başa çıkma stratejilerini uygular.
Exposüre çalışmaları, travmatik anıların sistematik olarak tekrar düşünülmesini destekler. Bu işlem, kaçınma davranışının azalmasına yardımcı olur ve güvenli bağlamda duygusal kontrolün yeniden kazanılmasını sağlar. Danışan, seans dışı egzersizlerle süreç boyunca aktif kalır.
CPT’nin etkinliği geniş çaplı çalışmalarda kanıtlanmıştır. Klinik deneyler ve meta-analizler, TSSB belirtilerinde, anksiyete ve depresyonda anlamlı iyileşmeler göstermektedir. Hem sivil toplum hem de askeri alanda uygulanarak olumlu sonuçlar elde edilmiştir.
CPT uygulayan terapistler, BDT veya CPT alanında ileri eğitim almış ve akreditasyon sürecini tamamlamış profesyonellerdir. Tedavi planları, bireyin ihtiyaçlarına uygun şekilde uyarlanır ve düzenli süpervizyonla kalitesi korunur.
Danışanlar CPT sayesinde sadece semptomlarından kurtulmakla kalmaz, aynı zamanda travma kaynaklı inançların günlük işlevselliğini nasıl etkilediğini öğrenir. Bu bilgi, gelecekteki stresli durumlarla başa çıkmada kalıcı faydalar sağlar ve bireyin psikolojik esnekliğini güçlendirir.
CPT’ye başlamak isteyenler, alanında deneyimli bir terapistle görüşmeli ve kişiye özel tedavi protokolünün ayrıntılarını öğrenmelidir. Düzenli seanslar ve yapılandırılmış ödevlerle CPT, uzun vadeli iyileşme için güvenilir bir yöntem sunar.
