Madde ve alkol danışmanı, bireyleri bağımlılık döngüsünden çıkarmak için bilişsel, davranışsal ve toplumsal stratejileri harmanlayan ruh sağlığı profesyonelidir. Danışanların yalnızca kullandığı madde miktarını değil, kullanımın arkasındaki duygusal acıyı, öğrenilmiş başa çıkma kalıplarını ve çevresel tetikleyicileri anlamaya odaklanır. Görev; insanı suçlu hissettirmeden, bilimsel kanıta dayalı yöntemlerle değişim sürecine rehberlik etmektir.
Sürecin ilk adımı kapsamlı değerlendirmedir: DSM‑5 tanı kriterleri, co‑morbide bozukluk taraması (depresyon, travma), karaciğer fonksiyon testleri, sosyal ağ analizi ve risk faktörleri (barınma, işsizlik, şiddet öyküsü). Ardından kişiselleştirilmiş tedavi planı hazırlanır. Motivasyonel Görüşme, bireyin “kullanmayı seviyorum” ile “bırakmak istiyorum” arasındaki gelgitini keşfederek içsel motivasyonu güçlendirir.
Bilişsel Davranışçı Terapide, “stresliyken kullanırım” otomatik düşüncesi yeniden yapılandırılır. Davranışsal aktivasyon, boş vakitleri sağlıklı ödüllerle doldurur; maruziyet teknikleri bar tetikleyicisini güvenli adımlarla nötralize eder. Relaps önleme protokolünde HALT (hungry, angry, lonely, tired) kontrol listesi, tetikleyici harita ve acil durum numaraları yer alır. Grup müdahaleleri (12 Adım, Akıllı Toparlanma) aidiyet duygusu sağlar. Aile programları, yakın çevreyi bağımlılığın beyin temelli bir h...
Türkiye’de Madde Bağımlılığı Danışmanlığı Sertifika Programı (MBDS) en az 300 saat teorik eğitim, 180 saat süpervizyon ve 50 saat saha stajı içerir. Psikoloji, PDR veya Sosyal Hizmet mezunları programa kabul edilir. Uluslararası akreditasyonlu eğitimler (IC&RC, NAADAC) etik ilkelere, kültürel duyarlılığa ve harm‑reduction felsefesine vurgu yapar. Mezunlar, AMATEM merkezleri, toplum ruh sağlığı birimleri, cezaevleri, rehabilitasyon çiftlikleri ve çevrim içi terapi platformlarında çalışabilir.
Farmakolojik tedavi (naltrekson implant, metadon, bupropion) sıklıkla psikososyal rehabilitasyonla entegre edilir. Danışman, psikiyatrist ve hemşire ile koordineli çalışarak yan etki takibini, doz ayarlamasını ve motivasyonel psiko‑eğitimi sağlar. Duygusal regülasyona yönelik beceri eğitimi (DBT, mindfulness), öz‑şefkat egzersizleri ve travma‑odaklı EMDR, kronik kullanıcılarda başlıca tamamlayıcı tekniklerdir.
Ne zaman destek aramalı? Tolerans artışı, yoksunluk titremeleri, gizli içki, tekrarlayan “son kez” deme, aile içi gerginlik, iş yerinde disiplin cezaları, yasal sorunlar veya fiziksel belirtiler (gastrit, nöropati). Erken danışmanlık, bağımlılık şiddetlenmeden döngüyü kırabilir. Madde‑alkol danışmanı, şefkatli tutum ve bilimsel araçlarla iyileşme yolunda “rota çizici”dir—yeniden inşa edilmiş kimlik, sağlıklı ilişkiler ve sürdürülebilir ayıklık mümkün hale gelir.
