Alzheimer hastalığı, dünya genelinde demans vakalarının yaklaşık üçte ikisinden sorumlu olan ilerleyici bir nörodejeneratif bozukluktur. Türkiye’de 65 yaş üstü her on kişiden birinde belirtiler görülürken, 85 yaş sonrası prevalans %30’u bulur. Patolojinin temelinde beyinde biriken β‑amiloid plaklar ve hücre içi tau yumakları yer alır; bunlar sinaps kaybına, nöronal ölüm ve beyin hacminde küçülmeye yol açar. İleri yaş ve APOE‑ε4 geni majör risk faktörleridir, ancak hipertansiyon, diyabet, sigara ve ha...
Erken evrede yakın geçmiş anılarını unutma, aynı soruyu tekrar sorma veya telefonda konuşurken kelime bulmada zorlanma öne çıkar. Hastalık orta evreye ilerledikçe mekânsal yönelim kaybı, kişilik değişiklikleri, gündelik işleri planlayamama (yemek pişirmek, fatura ödemek) gözlenir. Geç evrede hasta temel ihtiyaçlarda (beslenme, tuvalet) tamamen bağımlı hale gelir ve yutma güçlüğü, enfeksiyon riski artar.
Teşhis, ayrıntılı nöropsikolojik testler, manyetik rezonans görüntüleme ve beyin omurilik sıvısında amiloid‑tau biyobelirteçlerinin analiziyle doğrulanır. Donepezil, galantamin veya rivastigmin gibi kolinesteraz inhibitörleri hafif‑orta dönem bilişsel semptomları bir süre yavaşlatabilir. NMDA reseptör antagonisti memantin, huzursuzluk ve ajitasyonu azaltmada etkilidir. İlaç dışı yaklaşımlar—gerçeklik yönelim terapisi, hatıra albümü çalışmaları, aromaterapi—davranışsal semptomların yönetiminde önemli kont...
Bakıcı yükü göz ardı edilmemelidir. Aile üyeleri 7/24 bakım verdikçe tükenmişlik, depresyon ve kas‑iskelet ağrıları yaşayabilir. Aile danışmanlığı, ev içi ekipman (kayar yatak, baston, GPS takip bilekliği) ve belediyeye bağlı gündüz bakımevleri destek sağlar. Kısa süreli kurum bakımı (respite) bakıcıya dinlenme olanağı tanır.
Araştırmalar, düzenli aerobik egzersizin hipokampal atrofiyi yavaşlattığını; Akdeniz tipi diyet, zeytinyağı ve balık tüketiminin bilişsel gerilemeyi geciktirdiğini gösteriyor. Yeterli vitamin D ve kaliteli uyku, beta‑amiloid temizliğini kolaylaştırır. Toplumda demans farkındalığını artırmak, hasta‑dostu mahalleler (işaret levhaları, aydınlatma, açık park alanları) oluşturmak da yaşam kalitesini yükseltir.
Yeni tedavi ufuklarında anti‑amiloid monoklonal antikorlar, tau aşıları ve beyin‑bilgisayar arayüzleri bulunuyor. Henüz erken aşamada olsalar da klinik deneyler umut verici sonuçlar veriyor. Bugün için odak noktamız, hastayı geçmiş kimliğine saygı duyan, güvenli ve uyarıcı bir çevrede desteklemek; küçük anların kıymetini birlikte kutlamak.
