Davranış sorunları, bireyin yaşına, kültürel normlara veya ortama uymayan, süreklilik gösteren ve işlevselliği bozan hareket ve tepkiler bütününü ifade eder. En sık karşılaşılanlar arasında Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), Karşıt Olma‑Karşı Gelme Bozukluğu (KOKGB), Davranım Bozukluğu (DB), dürtü kontrol bozuklukları ve Tourette Sendromu gibi tik bozuklukları bulunur. Çocuk ya da ergen kuralları bilse de yerine getirmekte zorlanabilir, ani öfke patlamaları yaşayabilir veya başkalarına zarar veren davranışlar sergileyebilir.
Bu sorunların kökeni çoğu zaman çok etmenlidir. Genetik yatkınlık, doğum öncesi toksik maruziyetler, beyin gelişimindeki farklılıklar, aile içi tutarsız disiplin, duygusal ihmal, akran zorbalığı veya kronik stres tetikleyici olabilir. Yine de “yaramaz” ya da “kötü çocuk” etiketi gerçeği yansıtmaz; sorun, beynin ön bölgesindeki dürtü kontrol mekanizmalarının dengesiz çalışmasından kaynaklanabilir. Dolayısıyla tedavi bireyi suçlamak yerine beceri kazandırmaya odaklanmalıdır.
Tedavi planı genellikle davranış terapileri, aile eğitimi, okul tabanlı müdahaleler ve gerekiyorsa farmakolojik destekten oluşur. Bilişsel Davranışçı Terapi çocuğun öfke öncesi ipuçlarını tanımasına ve kendini durduracak stratejiler geliştirmesine yardım eder. DEHB’de metilfenidat veya atomoksetin kullanımı, dikkati toparlamaya ve dürtüselliği azaltmaya destek olabilir. Aileler için olumlu pekiştirme programları, net sınırlar koyma ve tutarlı geri bildirim sağlama konusunda rehberlik oldukça kritiktir.
Okulla yakın iş birliği, sınıf içi oturma düzeni, görsel programlar ve mola kartları gibi düzenlemelerle öğrencinin uyumunu artırır. Sosyal beceri grup çalışmaları, spor veya sanatsal faaliyetler, teknoloji kullanımını dengelemek ve düzenli uyku, beynin kendi kendini düzenleme kapasitesini güçlendirir. Başarı deneyimleri özgüveni tazeler ve problem davranışların yerini uygun sosyal becerilere bırakmasına zemin hazırlar.
Erken tanı ve bütüncül müdahale sayesinde davranış sorunları kontrol altına alınabilir; çocuklar ve ergenler potansiyellerini gerçekleştirebilir. Unutulmamalıdır ki her problemli davranış, altında yatan anlaşılmayı bekleyen bir ihtiyacın sinyalidir. Doğru rehberlik ve sabırla, sağlıklı ve üretken bir yaşam mümkündür.
