Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocuklukta başlayan ve yetişkinlikte de devam edebilen nörogelişimsel bir durumdur. DEHB’li bireyler, dikkat gerektiren görevlerde zorlanır, aşırı hareketlilik gösterir ve dürtüsel tepkiler verir; bu üç belirti bir arada veya farklı derecelerde görülebilir.
Okul çağındaki bir çocuk için bu, derste hayallere dalmak, eşyalarını unutmak, sırasından kalkıp dolaşmak ya da soruyu dinlemeden cevabı atlamak şeklinde görünür. Yetişkinlerde ise hesap ödemelerini geciktirmek, toplantılara geç kalmak, uzun süre masa başında oturamamak ve düşünmeden karar vermek gibi sorunlarla kendini gösterir. Bu durum iş performansını, arkadaşlıkları ve aile içi uyumu olumsuz etkileyebilir.
Toplumda görülme sıklığı ülkeden ülkeye değişmekle birlikte çocuklarda %5–7, yetişkinlerde %2–4 civarındadır. Genetik yatkınlık en güçlü risk faktörüdür; ebeveynlerden birinde DEHB varsa çocukta görülme olasılığı yüksektir. Beyindeki dopaminerjik sistemdeki işlev farklılıkları, prenatal sigara‑alkol maruziyeti ve erken dönemde yoğun stres de tabloyu ağırlaştırabilir.
Tanı, klinik mülakat, aile ve öğretmen ölçekleri ile dikkat‑performans testlerinin bir arada değerlendirilmesiyle konur. DEHB tanısı almak, kişinin “tembel” ya da “dağınık” olduğu anlamına gelmez; tam tersine neden sonuç ilişkisini ortaya koyarak doğru destek yollarını açar.
Tedavi bireysel gereksinimlere göre planlanır. Metilfenidat veya atomoksetin gibi ilaçlar, beynin dikkat ağlarını düzenleyerek odaklanmayı artırır ve dürtüselliği azaltır. Davranış terapisi, zaman yönetimi, hedef belirleme ve kendini ödüllendirme stratejileri öğretir. Aile rehberliği, ebeveynlere tutarlı disiplin ve olumlu pekiştirme yöntemleri kazandırır.
Günlük yaşamda küçük değişiklikler büyük fark yaratır: Renk kodlu ajandalar, hatırlatıcı alarmlar, düzenli spor, protein ve omega‑3 açısından zengin beslenme, aynı saatlerde uyuma‑uyanma rutini… Tüm bunlar beyin kimyasını dengeler ve enerjiyi yapılandırır. Sosyal beceri eğitimleri, akran ilişkilerini ve özgüveni güçlendirir.
DEHB’li bireyler çoğu zaman yaratıcı, meraklı ve hızlı problem çözen kişilerdir. Doğru müdahalelerle bu özellikler avantaja dönüşebilir. Nüks eden dikkatsizlik atakları moral bozucu olsa da, sürecin doğal parçasıdır. Kararlılıkla sürdürülen tedavi ve destek, akademik başarıdan kariyer planlarına kadar tüm alanlarda tatmin edici bir yaşamın kapılarını aralar.
