Toegepaste Gedragsanalyse (Applied Behavior Analysis, ABA) is een wetenschappelijk onderbouwde methode binnen de psychologie die zich richt op het begrijpen, meten en veranderen van gedrag. ABA is gebaseerd op de principes van behaviorisme, waarin gedrag wordt gezien als aangeleerd en beïnvloedbaar door externe factoren. Het doel is om gewenst gedrag te versterken en ongewenst gedrag te verminderen door systematische interventies.
Een belangrijk onderdeel van ABA is de functionele gedragsanalyse (Functional Behavior Assessment, FBA), waarbij met behulp van directe observatie, interviews en meetinstrumenten de antecedenten, consequenties en omstandigheden van gedrag in kaart worden gebracht. Dit vormt de basis voor het opstellen van een persoonlijk behandelplan met concrete doelen.
Interventies in ABA maken gebruik van technieken zoals positieve bekrachtiging (reinforcement), shaping (stapsgewijze versterking), prompting (aanwijzingen geven) en fading (geleidelijke vermindering van prompts). Door consequent belonen van gewenst gedrag en het aanbieden van alternatieve gedragingen, kunnen cliënten nieuwe vaardigheden en routines aanleren.
ABA wordt voornamelijk toegepast bij mensen met ontwikkelingsstoornissen, zoals autismespectrumstoornis, maar ook bij kinderen en volwassenen met gedrags- en emotionele uitdagingen, leerproblemen, angst of depressie. Bovendien wordt ABA in diverse omgevingen ingezet: scholen, klinieken, thuis en zelfs in de gemeenschap, om generalisatie van nieuw gedrag te bevorderen.
Een kenmerk van ABA is dat voortgang objectief en meetbaar moet zijn. Praktijkprofessionals verzamelen systematisch data om analyses uit te voeren en de effectiviteit van interventies te beoordelen. Indien nodig worden strategieën aangepast om optimale resultaten te behalen.
Naast individuele therapie kan ABA ook in groepsverband plaatsvinden, waarbij groepsdynamieken en sociale vaardigheden centraal staan. Het uiteindelijke doel is om vaardigheden te versterken die cliënten in staat stellen om zelfstandiger te functioneren en volwaardig deel te nemen aan de samenleving.
