Compassiegerichte therapie (CFT) is een relatief nieuwe vorm van psychotherapie, ontwikkeld door Paul Gilbert in de jaren negentig. CFT combineert principes uit de cognitieve gedragstherapie met specifieke methoden om compassie en zelfcompassie te cultiveren. Het uitgangspunt is dat veel psychische klachten, zoals depressie, angst en chronische schaamte, voortkomen uit een gebrek aan liefdevolle vriendelijkheid naar zichzelf.
In de praktijk richt CFT zich op drie belangrijke systemen in de hersenen: het bedreigings- en waarschuwingssysteem (geassocieerd met angst en stress), het stimulerings- en beloningssysteem (verantwoordelijk voor motivatie en plezier), en het kalmerings- en verzachtingssysteem (verbonden met veiligheid en verbondenheid). Veel cliënten verkeren in een continue toestand van waakzaamheid, waarbij het bedreigingssysteem overactief is. CFT leert deze disbalans te herstellen door het kalmeringssysteem actiever te trainen.
Een CFT-traject start doorgaans met psycho-educatie over de werking van deze drie systemen en de rol van hormonen zoals cortisol en oxytocine. Vervolgens worden technieken aangeleerd om zelfcompassie te bevorderen, zoals begeleide meditaties, ademhalingsoefeningen en lichaamsgerichte oefeningen. Door regelmatig te oefenen met compassiegerichte meditaties kan de cliënt het kalmeringssysteem sterker activeren.
Een essentieel onderdeel van de therapie is het opbouwen van een innerlijke “compassievolle stem”. Cliënten leren een zachte, begripvolle innerlijke dialoog te ontwikkelen, ter vervanging van de innerlijke criticus. Dit gebeurt door schrijfoefeningen, rollenspellen en imaginaire ontmoeting met een veilige, ondersteunende figuur.
CFT maakt gebruik van specifieke werkbladen waarin cliënten negatieve zelfovertuigingen uitdagen. Ze identificeren harde oordelen zoals “Ik ben waardeloos” en vervangen deze door compassiegerichte uitspraken zoals “Ik verdien vriendelijkheid en begrip, zelfs als ik fouten maak.” Door deze cognitieve herstructurering ontstaat meer emotionele flexibiliteit.
Bovendien worden samen met de therapeut gedragsexperimenten uitgedacht om de effectiviteit van zelfcompassie in het dagelijks leven te testen. Bijvoorbeeld, een cliënt oefent een compassievolle houding aan de balie bij de dokter of tijdens een lastig gesprek op het werk. Uitkomsten worden vervolgens geëvalueerd en ingevoerd in het behandelplan.
Research toont aan dat CFT leidt tot een afname van zelfkritiek, schaamte en vermijding en een toename van zelfvertrouwen en welzijn. Studies laten ook zien dat CFT effectief is bij traumagerelateerde stoornissen, chronische pijn en eetstoornissen. De evidence-base groeit snel dankzij gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken.
CFT-sessies duren doorgaans 60 tot 90 minuten en kunnen zowel individueel als in groepsverband plaatsvinden. Groepstherapie biedt daarnaast sociale steun, waarin deelnemers leren compassievol naar elkaar te luisteren en elkaar sterken in hun proces.
Therapeuten die CFT aanbieden, volgen gespecialiseerde trainingen en certificeringstrajecten bij erkende instituten zoals het Compassionate Mind Foundation. Ze voegen supervisie en intervisie toe aan hun praktijk om kwaliteitsborging te garanderen.
Al met al biedt compassiegerichte therapie een krachtige aanvulling op traditionele behandeling, door niet alleen de inhoud van gedachten te veranderen, maar ook de basis van emotionele regulatie en zelfzorg te versterken. Door regelmatige beoefening van compassievolle technieken kunnen cliënten een duurzame gedragsverandering en diepgaand welzijn bereiken.
