Cognitieve Verwerkingstherapie (CPT) is een evidence-based vorm van cognitieve gedragstherapie die specifiek is ontwikkeld om mensen te helpen herstellen van trauma en posttraumatische stressstoornis (PTSS). Deze therapievorm is ontworpen door Patricia Resick en collega’s en richt zich op het herformuleren van ongezonde gedachten en overtuigingen die vaak ontstaan na een schokkende of traumatische gebeurtenis.
In CPT wordt ervan uitgegaan dat trauma de manier waarop iemand zichzelf, anderen en de wereld ziet, kan verstoren. Mensen kunnen na een ingrijpende ervaring vastlopen in denkpatronen zoals zelfverwijt, wantrouwen en het vermijden van angstige prikkels. Deze negatieve cognities leiden tot symptomen als nachtmerries, prikkelbaarheid, vermijding en herbelevingen.
De therapie omvat doorgaans 12 tot 16 wekelijkse sessies van elk ongeveer 50 tot 60 minuten. CPT kent vier kernonderdelen:
- Psycho-educatie: De cliënt leert over PTSS-symptomen, hoe emoties en gedachten samenhangen, en waarom trauma impact heeft op de geestelijke gezondheid.
- Opbouwen van copingvaardigheden: Technieken zoals ademhalingsoefeningen en mindfulness worden geïntroduceerd om acute stressreacties te reguleren.
- Cognitieve herstructurering: Door schriftelijke opdrachten identificeert de cliënt “vastzittende” of disfunctionele gedachten (bijvoorbeeld “Ik ben zwak” of “Niemand is te vertrouwen”) en leert deze omzetten in realistische en helpende gedachten.
- Verwerkingsopdrachten en imaginaire exposure: De cliënt schrijft een gedetailleerd verhaal over het trauma en bespreekt dit met de therapeut, waardoor de emotionele lading afneemt en integratie van de herinnering plaatsvindt.
Bij cognitieve herstructurering wordt gebruikgemaakt van begripvolle, open vraagtechnieken. De therapeut stimuleert de cliënt om bewijs voor en tegen disfunctionele overtuigingen te onderzoeken, alternatieve conclusies te formuleren en uiteindelijk een meer adaptieve denkwijze te ontwikkelen.
Imaginaire exposure helpt om herinneringen die vermeden worden stap voor stap op een gecontroleerde manier in gedachten op te roepen. Dit proces draagt bij aan de juiste emotionele verwerking en vermindert de neiging tot vermijdingsgedrag. Samen met huiswerkopdrachten, zoals het dagelijks bijhouden van een ‘verwerkdagboek’, versterkt dit het leerproces buiten de therapiesessies.
CPT is effectief gebleken in talrijke wetenschappelijke onderzoeken. Meta-analyses tonen significante vermindering van PTSS-symptomen, depressie en angstklachten. Ook bij slachtoffers van seksueel misbruik, oorlogsveteranen en overlevenden van verkeersongevallen zijn positieve resultaten gerapporteerd.
Therapeuten die CPT toepassen, zijn meestal geregistreerd bij beroepsverenigingen zoals de Nederlandse Vereniging voor Gedrags- en Cognitieve Therapie (VGCT). Zij volgen een gestructureerd CPT-protocol en ontvangen supervisie om de kwaliteit van de behandeling te waarborgen.
Voor cliënten betekent deelname aan CPT niet alleen vermindering van symptomen, maar ook versterking van veerkracht en zelfvertrouwen. Door inzicht te krijgen in de rol van gedachten bij emotionele klachten, leren zij vaardigheden die ook bij toekomstige stressvolle situaties toepasbaar zijn.
Als u overweegt CPT te volgen, bespreek dan met uw behandelaar welke variant van protocol het beste past bij uw persoonlijke situatie. De combinatie van gestructureerde sessies en intensieve huiswerkoefeningen vormt de kern van een duurzaam herstelproces.
