Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een gestandaardiseerde en op bewijs gebaseerde psychotherapeutische methode die zich richt op de interactie tussen gedachten, gevoelens en gedrag. De kern van CGT is dat negatieve denkpatronen en ongezonde gedragsreacties elkaar beïnvloeden en in stand houden. Door deze patronen te herkennen en actief uit te dagen, kan de cliënt nieuwe, meer adaptieve strategieën ontwikkelen voor het omgaan met psychische klachten.
Een CGT-traject start meestal met een grondige intake, waarin de therapeut en cliënt samen de klachten inventariseren en concrete behandeldoelen formuleren. Deze doelen zijn SMART geformuleerd: Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden. Vervolgens wordt er gewerkt met dagboekregistraties en zelfmonitoring om de frequentie en context van negatieve gedachten en disfunctioneel gedrag in kaart te brengen.
Therapiesessies bestaan uit psycho-educatie, waarin de cliënt leert hoe cognitieve vervormingen zoals zwart-witdenken, overgeneralisatie, catastroferen en personaliseren bijdragen aan emotionele problemen. Door middel van gedachtenregistratie en cognitieve herstructurering worden belemmerende overtuigingen systematisch onderzocht en vervangen door realistischere en positievere gedachten.
Naast cognitieve interventies maakt CGT ook gebruik van gedragsexperimenten en exposure-technieken. Gedragsexperimenten helpen de cliënt om in de praktijk hypotheses te testen, bijvoorbeeld door een angstige gedachte uit te dagen en de uitkomst te evalueren. Bij angststoornissen wordt exposure ingezet, waarbij de cliënt geleidelijk wordt blootgesteld aan gevreesde situaties of prikkels, totdat de angst vermindert.
CGT is effectief gebleken bij uiteenlopende psychische stoornissen, zoals depressie, gegeneraliseerde angststoornis, paniekstoornis, sociale fobie, obsessief-compulsieve stoornis (OCS) en eetstoornissen. Veel behandelrichtlijnen adviseren CGT als eerstekeusbehandeling, mede vanwege de sterke onderzoeksbasis en de relatief korte behandelduur, vaak tussen de 12 en 20 sessies.
Een belangrijk kenmerk van CGT is de actieve inbreng van de cliënt buiten de therapiesessies. Huiswerkopdrachten, zoals het bijhouden van een dagboek met gedachten en gevoelens, het uitvoeren van gedragsexperimenten en oefening van ontspanningstechnieken, dragen bij aan duurzaam resultaat en eigen verantwoordelijkheid.
CGT kan zowel individueel als in groepsverband worden aangeboden en is inmiddels ook beschikbaar in online- en blendedvormen. Digitale modules ondersteunen cliënten bij het volgen van specifieke oefeningen en het monitorden van voortgang, wat de toegankelijkheid vergroot.
Therapeuten die CGT aanbieden, volgen doorgaans een erkende vervolgopleiding en staan geregistreerd in beroepsregisters zoals het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) of de Vereniging van Gedrags- en Cognitieve Therapeuten (VGCT). Zij werken volgens een actueel protocol en onder supervisie om de kwaliteit van zorg te waarborgen.
De voordelen van CGT omvatten verbeterde probleemoplossende vaardigheden, een afname van sombere en angstige gevoelens en verhoogd zelfvertrouwen bij het omgaan met stress. Doordat de methode gericht is op meetbare doelen, kunnen zowel cliënt als therapeut de voortgang nauwkeurig evalueren en indien nodig het behandelplan bijstellen.
Voor mensen die geïnteresseerd zijn in CGT, is het raadzaam om te informeren naar de ervaring en specialisatie van de therapeut en om duidelijke afspraken te maken over behandelduur en doelen. Met een gestructureerde aanpak en actieve participatie kan CGT bijdragen aan blijvende verbetering van psychisch welzijn.
