Alcoholgebruik maakt al eeuwen deel uit van sociale rituelen, maar wanneer het gebruik uitgroeit tot misbruik of afhankelijkheid gaat het om meer dan een ‘gezellig drankje’. Artsen spreken van een stoornis in het alcoholgebruik wanneer iemand herhaaldelijk meer drinkt dan voorgenomen, verlangens ervaart en belangrijke verplichtingen verwaarloost. In Nederland drinkt circa tien procent van de volwassenen riskant; vijf procent ontwikkelt een klinische afhankelijkheid.
De directe effecten van overmatig alcohol zijn bekend: kater, geheugenblack‑outs, verminderde coördinatie. Op de langere termijn ontstaan leververvetting, alvleesklierontsteking, hypertensie en verhoogd risico op kankers van mond, slokdarm en borst. Cognitief kan chronische consumptie leiden tot concentratieproblemen en de beruchte Korsakov‑dementie. Psychologisch gezien treedt vaak een wisselwerking op: alcohol onderdrukt angst op de korte termijn, maar vergroot depressieve symptomen door ontregeling van de slaap‑waak‑cyclus.
Sociale impact is minstens zo groot. Relaties raken gespannen door stemmingswisselingen of financiële gaten; kinderen in een gezin met een drinkende ouder lopen meer kans emotionele verwaarlozing of fysieke onveiligheid te ervaren. In het verkeer is alcohol verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van de dodelijke ongevallen.
Herstel begint met bewustwording. Een huisarts kan via de AUDIT‑vragenlijst inschatten hoe ernstig het patroon is. Afbouwen ‘cold turkey’ kan gevaarlijk zijn door mogelijke insulten; daarom verloopt detox liefst onder medische supervisie met benzodiazepinen, vitaminen en vochtbalansbewaking. Na ontgifting volgt de kern: gedragsverandering.
Motiverende gespreksvoering helpt ambivalentie naar boven te halen en intrinsieke motieven te versterken. Cognitieve gedragstherapie leert alcohol‑geassocieerde gedachten uitdagen (“Ik heb een borrel nodig om te ontspannen”) en alternatieve coping ontwikkelen, zoals sporten of ontspanningstechnieken. In Nederland vergoeden zorgverzekeraars tevens community‑programma’s zoals de 12‑stappen‑groepen of SMART Recovery, waar lotgenoten elkaar spiegelen.
Farmacologisch zijn middelen als naltrexon of acamprosaat beschikbaar om trek te verminderen en cue‑reactiviteit te dempen. Disulfiram creëert een aversieve reactie bij alcoholinname en kan nuttig zijn bij sterk gemotiveerde cliënten. Comorbiditeit—bijvoorbeeld ADHD, PTSS of borderline‑problematiek—dient parallel behandeld te worden om terugval te beperken.
Ten slotte is nazorg cruciaal. Terugvalkans piekt in de eerste zes maanden; een stevig netwerk, digitale dagboekapps en regelmatige check‑ups houden de drempel laag om steun te vragen. Volledig abstinent of gecontroleerd gebruik? Onderzoek toont dat alle substantiële reducties al gezondheidswinst opleveren. Met zelfcompassie, professionele begeleiding en maatschappelijke acceptatie kan iemand zijn relatie met alcohol herdefiniëren en kwaliteit van leven herwinnen.
