Codependency ofwel wederzijdse afhankelijkheid is een relatiepatroon waarin één of beide partners zich excessief richten op de behoeften, emoties en problemen van de ander, ten koste van hun eigen welzijn. Het begint vaak subtiel: een behoefte om te helpen wordt al snel een drang om de ander te ‘redden’, wat kan uitmonden in het verwaarlozen van eigen grenzen en verlangens.
In allerlei relaties – vriendschappen, familie, werkrelaties of liefdesrelaties – zien we codependency terug. Kenmerken zijn onder meer overmatige pleasen, moeite met nee zeggen, een gevoel dat je eigenwaarde afhangt van tevredenheid van de ander, en de neiging verantwoordelijkheid te nemen voor andermans emoties of gedragingen.
De wortels van codependency liggen vaak in een onveilige hechtingsstijl, verwaarlozing of trauma in de jeugd, of een gezin waarin grenzen diffuus waren. Ook lage zelfwaardering, angst voor afwijzing en het vermijden van conflict kunnen dit patroon versterken: men kiest liever de rol van ‘redder’ dan een kwetsbare behoefte uit te spreken.
Langdurige codependency kan leiden tot emotionele uitputting, verhoogde stress, gevoelens van leegte en guilen zoals schuld en schaamte. Mensen met codependency rapporteren vaker stemmingsklachten, angststoornissen en soms zelfs somatische klachten als gevolg van chronische zelfverwaarlozing.
Behandeling richt zich op het herstellen van gezonde grenzen en zelfzorg. Psycho-educatie laat cliënten inzien hoe relatiepatronen functioneren. Cognitieve gedragstherapie helpt overtuigingen als “Ik ben alleen waardevol als ik zorg” om te buigen naar realistischere denkbeelden. Ook kunnen technieken uit de transactionele analyse en schema-therapie waardevol zijn.
Dialectische gedragstherapie en ACT (Acceptance & Commitment Therapy) bieden vaardigheden voor emotieregulatie en het ontwikkelen van zelfcompassie. Relatietherapie kan helpen om communicatiepatronen te doorbreken en wederzijdse afhankelijkheid te transformeren naar gezonde interdependentie.
Lotgenotengroepen zoals Co-Dependents Anonymous (CoDA) en ondersteuningsgroepen in de geestelijke gezondheidszorg bieden herkenning, erkenning en praktische handvatten. Door het delen van persoonlijke ervaringen ontstaat een gevoel van erkenning en worden succesmomenten gevierd.
Dagelijkse zelfzorgstrategieën omvatten journaling, mindfulnessoefeningen, assertiviteitstraining, en het bewust nemen van tijd voor eigen interesses en behoeften. Herstel van codependency is geen rechtlijnige rit, maar een proces van zelfontdekking, waarin men leert balans te vinden tussen geven en ontvangen en de regie over het eigen leven terugpakt.
